شبهات دانش آموزی: آیا می‌توان خداوند را تصور و توصیف نمود؟

 پاسخ به شبهات دانش آموزی توسط: مسعود بسیطی (کارشناس علوم تربیتی  و ادیان و فرق؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

 با اهتمام: زهرا فرخی (کارشناس علوم تجربی؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

پیش از پاسخ به این سوال که «آیا می توان خدا را تصور و توصیف نمود» درباره‌ی دو سوال زیر بیاندیشید:

 سؤال اول: آیا می‌توانید آب موجود در یک مخزن 200 لیتری را در فنجانی با حجم 50 سی‌سی جای دهید؟ آب یک اقیانوس را چطور؟ ...

واضح است که نه من و نه شما نمی‌توانیم محتوای یک مخزن بزرگ را در فنجانی کوچک جای دهیم.

سؤال دوم: من سازنده‌ی یک ساعت هستم. آیا ساعت می‌تواند بر من احاطه پیدا کند و حقیقت مرا بشناسد؟ یک رایانه چطور؟ آیا یک رایانه می‌تواند بر سازنده‌ی خود احاطه پیدا کند و او را دقیقا آنگونه که هست با تمامی ویژگی هایش بشناسد و وصف کند؟

مسلما ساعت و رایانه که ساخته شده‌ی دست انسان هستند، نمی‌توانند به سازنده‌ی خود - که البته او هم مصنوع و مخلوق است - تسلط پیدا کنند و او را بشناسند. البته این امکان وجود دارد که ما اطلاعات یا شناختی از خود را در حافظه‌ی دستگاهی وارد کنیم و آن وسیله از آن به بعد بر اساس اطلاعاتی که خودمان به او داده‌ایم، شناختی جزیی و محدود از ما داشته باشد؛ اما باز هم چون بر ما احاطه‌ی کامل ندارد، شناختش نیز ناقص خواهد بود.

با این اوصاف، انسانی که محدود، مصنوع و مخلوق است چگونه می‌تواند خالق بی‌نهایت را در فنجان ذهن خود جای دهد؟ چگونه می‌تواند بر او تسلط یابد و سپس او را تصور، تصدیق و توصیف نماید؟

حقیقت این است که فکر و تصوّرات انسان هیچ‌گونه تسلطی بر خدا ندارد. دقیق‌ترین فکرها، تصورات و توهمات انسان نسبت به خدا، ساخته‌ی ذهن انسان است و خدای واقعی نیست.[1] خدای واقعی بزرگ‌تر از آن است که وصف شود. (اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف‏)[2].

اگر خدای ذهنی را پرستش کنیم:

       1. برای حل بسیاری از مشکلات‌مان از این خدا ناامید هستیم؛ چون خدای ذهنی، تنها ساخته‌ی مغز ماست، پس‌دستش بسته و محدود است.

       2. ما نیز به‌نوعی بت‌پرست هستیم؛ با این تفاوت که بت ما در طاقچه‌ی ذهنمان است و بتِ بت‌پرستان در طاقچه‌ی اتاقشان.

       3. بزرگ‌ترین گناه را مرتکب شده‌ایم چون خدا را تشبیه کرده‌ایم و خدای واقعی را پرستش نکردیم.[3]

       ...

خدای واقعی تجسّم نمی‌شود، با حواس پنج‌گانه درک نمی‌شود و توسط بشر قابل وصف نخواهد بود.[4] شناخت خداوند، تنها در صورتی امکان دارد که خالق متعال خودش، خود را به ما بشناساند.[5] مانند اینکه رایانه یا هر دستگاه دیگری به‌خودی ‌خود بر سازنده‌اش احاطه و شناخت ندارد؛ مگر اینکه سازنده‌ی آن، برنامه‌ و اطلاعاتی راجع به شناخت خود در آن قرار داده باشد.

ما نیز هیچ احاطه‌ای بر خالق خویش نداریم[6] و به‌ خودیِ ‌خود نمی‌توانیم او را بشناسیم. در واقع خداوند مهربان، بخشی از معرفت خود را در درون ما قرار داده و ما را قادر ساخته تا اندازه‌ای خالق خویش را بشناسیم.[7] پس اگر می‌گوییم خدا یکتا و بی همتاست، اگر می‌یابیم بر هر کاری تواناست، اگر می‌دانیم بر احوال ما آگاه است، ... همه و همه بخشی از شناختی است که خود در وجود ما قرار داده است.

مطالب مرتبط

آیا انسان می‌تواند از طریق حواس پنج‌گانه خداوند را بشناسد؟

چگونه وجود خدا را ثابت کنیم؟

چگونه خدا را بشناسیم؟

آیا خدا روح دارد؟

آیا خدا جسم دارد؟

آیا خدا دست و پا و صورت و ... دارد؟

آیا خدا از جنس نور است؟

ماهیت خدای واقعی چیست؟

چرا خدا شیطان را - که عامل گمراهیِ انسان‌هاست – آفرید؟

• < قبلی