آیا امامت در قرآن مطرح شده و ریشه‌ای قرآنی دارد؟

نویسنده: بهزاد ابراهیمی (دکترای الکترونیک این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید  )

استاد راهنما: مسعود بسيطی (کارشناس علوم تربيتي و اديان و فرق این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید  )

پاسخ اجمالی:  با بررسی آیات قرآن به این نتیجه می­رسیم که «امامت» به صراحت در قرآن کریم ذکر شده  است و این مقام والا از جانب خداوند و تنها به افرادی خاص اعطا می­شود.

شرح مسئله:

برخی، موضوع «امامت» را قراردادی بشری و فاقد اعتبار می‌دانند. این عده برای اثبات مدّعای خویش، به قرآن استناد می کنند و می گویند: "اگر «امامت»، مبحثی الهی بود، به طور قطع، خداوند در قرآن کریم، به آن اشاره می فرمود؛ اما از آنجا که در کتاب خدا درباره ی امام و امامت سخنی به میان نیامده، نتیجه می گیریم «امامت» موضوعی است که برخی از مسلمانان آن را از خود ابداع کرده اند و مبنای الهی ندارد."

پاسخ تفصیلی:

برای بررسی ادعای مطرح شده، تنها کافی است به چند نمونه از آیات قرآن کریم که به موضوع امام و امامت پرداخته اند، اشاره کنیم:

-        نمونه شماره 1:

"وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاما  قَالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ‌"[1]

و چون ابراهیم را پروردگارش با كلماتى بیازمود، و وى آن همه را به انجام رسانید، [خدا به او] فرمود: «من تو را امام مردم قرار دادم» [ابراهیم] پرسید: «از نسل من [چطور] ؟» فرمود: «عهد من به ظالمین نمى‏رسد».

-         نمونه شماره 2:

"وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً  یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا ..."[2]

و آنان را امامانی قرار دادیم كه به فرمان ما هدایت مى‏كردند.

-         نمونه شماره 3:

"وَ جَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً  یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا ...‌"[3]

و از آنان امامانی قرار دادیم كه به فرمان ما هدایت مى‏كردند.

-         نمونه شماره 4:

"وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَاماً "[4]

و كسانی‌اند كه می‌گویند: پروردگارا به ما از همسران و فرزندان مان آن ده كه مایه روشنى چشمان ما باشد، و ما را امام پرهیزكاران گردان.

همان طور که مشاهده شد، موضوع «امامت»، به صراحت در قرآن کریم مطرح شده است.

با تأمل بیشتر در آیات فوق، متوجه می شویم نه تنها موضوع «امام» و «امامت»، مدّ نظر خدا بوده و از کلامش دور نمانده؛ بلکه مقام امامت، از چنان جایگاهی برخوردار است که تنها به افرادی خاص و از جانب خود خدای متعال، اعطا می شود.

در نمونه شماره 1 (سوره بقره، آیه 124) به صراحت مشخص است که:

1: شأن امامت به هر کسی عطا نمی شود:

خداوند ابراهیم (ع) را که پیامبری اولوالعزم و صاحب شریعت بود به آزمون­های متعددی (کَلِمَاتٍ) مبتلا فرمود و پس از موفقیت ابراهیم (ع) در این آزمون­ها (اتَمَّهُنَّ) وی را به مقام امامت نصب فرمود. بنابراین، شأن امامت چنان بالاست که حتی پیامبر اولوالعزمی مانند ابراهیم (ع) پس از طی مراحل دشوار ابتلائات الهی بدان نائل می‌شود.

2: اعطای مقام امامت، به دست خدا و به اختیار، تایید و تشخیص اوست:

طبق این آیه، امامت چنان شأن خطیر و والایی است که «امام» را خداوند "جعل" یعنی انتخاب می­فرماید و مردم، حق انتخاب امام را ندارند. حتی پیامبری مانند ابراهیم (ع) وقتی درباره امامت ذریه خود سوال و تمنا می‌کند، خداوند امامت را "عهد" خود قلمداد می­فرماید که ظالمین سزاوار آن نیستند.[5]

در آیات شماره 2 و 3 نیز صراحتا به انتخاب ائمه (که جمع کلمه امام است) توسط خدا اشاره شده است. آیه شماره 4 هم، از زبان گروهی از بندگان خدا نقل شده که از او درخواست کرده اند آن­ها را برای متّقین، امام قرار دهد.

نتیجه­‌گیری:

پس این حقیقت روشن است که

اول: موضوع «امامت»، به صراحت در قرآن کریم مطرح شده است.

دوم: از منظر قرآن، شأن «امامت» چنان بالاست که انتخاب «امام» کار خداست و هر فرد هر چه قدر هم پرهیزکار و مقرب درگاه خداوند باشد، بدون حکم خداوند نمی­تواند بر مسند امامت تکیه زند.

سوم: مقام والای «امامت»، پس از طی مراحل دشوار و پیروزی در امتحانات الهی اعطا می­گردد (مانند آنچه درباره ابراهیم (ع) ذکر شد).

• < قبلی