توسل فضل الله بن روزبهان (اندیشمند اهل تسنن) به امام رضا (ع)

نویسنده: زهرا مرادی  (    کارشناس ارشد MBA؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید  )

فضل اللَّه بن روزبهان خُنْجى[1] از بزرگان اهل تسنّن در قرن نه و ده هجری قمری بود که در جهت نشر تفکرات سنّیان تلاش بسیاری نمود. آثار متعددی از او در حوزه‌هاى مختلف كلام، تاریخ، فقه و عرفان به جای مانده که از جمله‌ی آنها می‌توان به کتاب قابل تأمل «وسیلة الخادم الى المخدوم» اشاره داشت. این کتاب با موضوع صلوات بر چهارده معصوم آغاز شده و در مباحث بعدی شرح حال هر یک از این چهارده بزرگوار به قلم نویسنده بیان گردیده است.

فضل الله بن روزبهان، انگیزه‌ی تالیف کتابش را رهایی از مشکلات و سختی های زندگی به مدد توسل به اهل بیت پیامبر بیان نموده و در این مسیر، صلواتی را در مدح و استعانت جویی به ایشان انشاء کرده است.[2]

به عنوان نمونه در قسمت مربوط به امام رضا ^{علیه السلام}، آن حضرت را چنین می‌ستاید:

«اللّهم و صلّ و سلّم على الإمام الثّامن‏

و درود و صلوات دِه و سلام فرست بر امام هشتم ...

مناقب و فضایل آن حضرت را نهایتى نیست ...

السّید الحسان السّند البرهان حجّة اللّه على الإنس و الجانّ‏؛ آن حضرت مهتر نیکو خصال نیکوکار نیکو سیرت است.

و این اشارت است بدان که آن حضرت جامع انواع محاسن صورى و معنوى و مکارم خُلقى و خَلقى بود و گویا نیکویى، صفت ذات او است و احسان، صناعت و پیشه‌ی او. و آن حضرت سند و برهان است که بر مردمان قائم گشته جهت اظهار حق.

و آن حضرت حجّت خداى تعالى است بر انس و جن …».[3]

ابن روزبهان در همین کتاب ضمن بیان ارادت و محبتش نسبت به علی بن موسی الرضا، زیارت مرقد مقدس ایشان را آرزو می‌کند و می‌گوید در هر اتفاق ناگواری که برایش پیش بیاید، راه نجات را توسل به امام رضا و استمداد از ایشان می‌داند:

«... آن حضرت را در آن روضه مقدسه و مرقد منور و مشهد معطر دفن کردند و آن روضه بهشت، کعبه حاجات و مقاصد جمیع حاجت خواهان شد تا روز قیامت. صلوات الله و سلام علیه و تحیاته و رضوانه على تلک الروضة المقدسة و رَزَقَنا زیارتها و عَمّر بالانوار الالهیة و القنوض القدسیة عمارتها.

رجاى کمترین بندگان، فضل اللَّه بن روزبهان الامین واثق است به الطاف الهى که این فقیر حقیر را امثال زیارت مرقد مطهر و مشهد منور آن حضرت بخیر و عافیت روزى گردد و قرائت این کتاب «وسیلة الخادم الى المخدوم» در آستانه آن مرقد مطهر جهت دوستان و محبان و موالیان اهل البیت نموده شود؛ چه ولا و تولاى آن حضرت، شیمه‌ی دیرینه‌ی این فقیر و محبت و استمداد از آن حضرت نقد خزینه‌ی سینه‌ی این حقیر است.

در هر واقعه که این فقیر را پیش آید، استمداد از باطن اقدس آن حضرت را طریق نجات مى دانم و در هر هائله و داهیه روح مقدس آن حضرت را عون و مددکار می خواهم ...»[4]

او در یکی از اشعارش امام هشتمِ شیعیان - علی بن موسی الرضا - را اینگونه وصف می‌کند:

«سلامٌ علی روضة للامام

علی بن موسی علیه السلام

سلامٌ من العاشق المنتظر

سلامٌ من الواله المستهام

...

ز خلد برین مشهدش روضه‌ای

خراسان از او گشته دارالسلام

از آن خوانمش جنّت هشتمین

که شد منزل پاک هشتم امام»[5]

ابن روزبهان در کتاب دیگرش به نام «مهمان خانه بخارا» می‌نویسد:

«و اما زیارت قبر مکرّم و مرقد معظّم حضرت امام ائمة الهدى، سلطان الانس و الجن، امام على بن موسى الرضا الکاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن على زین العابدین بن الحسین الشهید بن على المرتضى صلوات اللَّه و سلامه على سیدنا محمد و آله الکرام سیما الآیة النظام ستة آبائه کلّهم افضل من یشرب صوب الغمام، تریاق أکبر محبانست و موجب حیات دل و جانست.

مرادات همه عالم از آن درگاه با برکات حاصل و فى الواقع ربع میمونش توان گفت که از اشرف منازل است. آن مقام مبارک تمامى اوقات مقرون به تلاوت کلام مجید است و توان گفت که معبدى است از معابد اسلام، هرگز آن مرقد عالى از طاعت نیازمندان خالى نیست و چگونه چنین نباشد و حال آنکه تربت حضرت امامى است که اوست مظهر علوم نبوى و وارث صفات مصطفوى و امام بر حق و رهنماى مطلق و صاحب زمان امامت خود و وارث نبوت و حق استقامت خود.

هزار دفتر اگر در مناقبش گویند                    هنوز ره به کمال على نشاید برد»[6]

و در ادامه، قصیده‌اى می‌آورد با این عنوان: «قصیده‌اى در منقبت امام ثامن، ولىّ ضامن، امام ابوالحسن على بن موسى الرضا (صلوات اللَّه علیه و سلامه)»:

«ز گل نسیم تو جوید دل چو غنچه من               که یوسف است مرادم ز بوی پیراهن

تو نوگلی و منم جانگداز کوره غم                       تو یوسفی و منم مبتلای چاه حزن ...

امام روضه رضوان علیّ بن موسی                    رضا و راضی و مرضیّ و مرتضای زمن 

همام و هادی و مهدی و هاشمی هیأت             امام و آمر و مشکور و مکه‎ی مسکن

بزرگ اهل هدایت به علم و حلم و کرم               حبیب اهل روایت به اتفاق حسن

مرا دلی است به سوی وصال او مایل                مرا رخی است به خاک رهش نهاده ذقن ...

کسی که میل بهشتش بود درین عالم               بگو که بوسه ده این خاک را به روی و دهن ...

فدای خاک رضا باد صد روان امین                      که اوست چاره درد و شفیع زلّت من»[7]