|
|
|
|
|
بررسی تطبیقی جایگاه حضرت مریم (س) در قرآن و اناجیل
نویسنده: زهرا مرادی ( کارشناس ارشد MBA ؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )
استاد راهنما: مسعود بسیطی (کارشناس علوم تربیتی و ادیان و فرق ؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )
مریمِ صدّیقه[1] - مادر عیسی مسیح علیهما السلام – از زنان برجسته‌ی خلقت است که هم مسیحیان و هم مسلمانان برای ایشان، شأن و جایگاه ویژه‌ای قائل هستند. از آنجا که مریم (س) مادر پیامبرِ مسیحیان و یا به تعبیر مسیحیان مادر پسر خدا و حتی مادر خدا محسوب می‌شود، انتظار می‌رود شخصیت ایشان، نزد مسیحیان برجسته‌تر از هر منبع و مکتب دیگری تبیین شده باشد. اما حضور کم رنگِ مریم (س) در اناجیل و در مقابل، توصیفات مبسوط و متعددی که از ایشان در قرآن کریم آمده، علاقمندان به شناخت بهترِ این بانوی مقدس را به مطالعه‌ی منابع اسلامی ترغیب می‌نماید.
در این نوشتار، تلاش شده تا با رویکردی تطبیقی میان اناجیل و قرآن، به بررسی صفات و ویژگی‌های این شخصیتِ والامقام بپردازیم:
جایگاه حضرت مریم (س) در اناجیل
با وجود آنکه در طول تاریخ، کلیسا کوشیده تا با توصیفاتی همچون بکارت و معراج، شخصیتی ممتاز از این بانوی مقدس ترسیم کند، اما آنچه در اناجیل فعلی درباره‌ی حضرت مریم دیده می‌شود، چهره‌ای عادی و عاری از ویژگی‌های برجسته‌ی یک انسان متعالی است. در بررسی کتاب مقدس به سه نکته‌ی مهم در مورد مریم (س) می‌توان اشاره کرد:
نکته‌ی نخست: مریم (س) در کتاب مقدس حضوری کمرنگ دارد و اگر موارد تکراری در اناجیل چهارگانه را حذف کنیم، این حضور، کمرنگ‌تر هم می‌شود. همه‌ی آنچه از کتاب مقدس درباره‌ی مریم (س) تبیین شده، عبارت است از:
- مریم نامزد مردی به نام یوسف بود که پیش از ازدواج با وی در حالی که باکره بود، از روح القدس باردار شد.[2]
- پیش از بارداریِ مریم به عیسی، جبرییل بر او نازل شد و وی را به زاییدن مولودی مقدس به نام عیسی بشارت داد؛ مولودی که پسر خدا خوانده می‌شود.[3]
- مریم از حضور فرشته مضطرب شد و پرسید چگونه امکان دارد فرزندی به دنیا آورم در حالی که هنوز با مردی ازدواج نکرده‌ام؟ فرشته پاسخ داد نزد خدا هیچ چیز محال نیست و تو از روح القدس باردار خواهی شد.[4]
- جبرییل، مریم (س) را با این عبارات وصف نمود:[5]
o کسی که نعمت به او رسیده
o کسی که خداوند با اوست
o کسی که در میان زنان مبارک است
o کسی که نزد خدا نعمت یافته
- مریم هنگام مصلوب شدن عیسی به همران زنان و مردان دیگر، حضور داشته و در لحظات آخر، عیسی یکی از شاگردانش را به او می‌سپارد.[6]
- عیسای کتاب مقدس، به عناوین مختلف گوشزد می‌کند مادرش جایگاه ویژه‌ای ندارد. (این موضوع در ادامه با ذکر مصادیقی از اناجیل به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد.)[7]
نکته‌ی دوم: مهم‌ترین و به عبارتی تنها تجلیلی که از بانو مریم در کتاب مقدس به چشم می‌خورد، توصیفی است که جبرییل به واسطه‌ی باردار شدن ایشان به مولودی مقدّس بیان می‌کند:
"سلام بر تو ای نعمت رسیده، خداوند با توست و تو در میان زنان مبارک هستی ... ای مریم ترسان مباش زیراکه نزد خدا نعمت یافته‌ای"[8]
اما درباره‌ی اینکه این بانوی بزرگوار دارای چه قابلیت‌های منحصر بفردی بوده که خداوند حکیم او را از میان سایر بندگانش به مادریِ عیسی برگزیده، مطلبی دیده نمی‌شود.
نکته‌ی سوم: در اناجیل، رفتار عیسی با مادرش، سرد و حتی گاهی بی‌ادبانه گزارش شده و همین امر، شخصیتی معمولی - و نه استثنایی - از مریم (س) به تصویر کشیده است. به عنوان نمونه:
- پاسخ بی ادبانه‌ی عیسی (ع) به مادرش:
در یک مجلس عروسی شراب تمام می‌شود و مریم (س) به پسرش می‌گوید صاحبخانه دیگر شراب ندارد. عیسی در پاسخ، به مادرش می‌گوید:
"ای زن مرا با تو چه کار است؟"![9]
آیا چنین ادبیاتی از کسی که قرار است الگوی رفتار دیگران باشد، پسندیده است؟
آیا با این فرض که مریم (س) حتی دارای شأن و مقام ویژه‌ای نبوده، لااقل جایگاه مادری برای عیسی نداشته است؟!
- یک روز که عیسی مشغول موعظه‌ی مردم بود، مریم و پسرانش به دنبال او رفتند تا او را به خانه بازگردانند؛ چراکه گمان می‌کردند عیسی از خود بیخود شده[10] و یا به تعبیری به سرش زده و عقلش را از دست داده است[11]! مردمی که آنجا بودند به عیسی خبر می‌دهند مادر و برادرانت بیرون ایستاده‌اند و تو را صدا می‌کنند. عیسی در پاسخ می‌گوید:
"کیست مادر من و برادرانم کیانند؟"[12]
سپس به جماعتی که دورش حلقه زده بودند اشاره کرد و گفت خویشان من همین‌ها هستند که اینجا نشسته‌اند و اراده‌ی خدا را به جا می‌آورند (یعنی به من ایمان آورده‌اند):
"اینانند مادر و برادرانم، زیرا هر که اراده خدا را بجا آرد همان برادر و خواهر و مادر من باشد."[13]
آیا از سخنان عیسی چنین برداشت نمی‌شود که او از رفتار مادر و برادرانش ناراحت بوده و انتظار داشته آنها هم در حلقه‌ی ایمان آورندگان به او حضور داشته باشند؟
آیا مریم (س) به پسرش و سخنان او ایمان نداشته که وقتی به عیسی گفته می‌شود «مادرت آمده» می‌گوید «مادرم؟! مادر من کسی است که اراده‌ی خدا را به جا آوَرَد!»؟
- در یکی از موعظه‌ها، زنی تحت تاثیر کلام عیسی قرار می‌گیرد و از میان جمع فریاد می‌زند:
"خوشا بحال رَحِمی که تو را حمل کرد"[14] (یعنی خوشا به حال مادرت مریم)
اما عیسی در پاسخ به زن می‌گوید:
"بلکه خوشا بحال آنانی که کلام خدا را می‌شنوند و آن را حفظ می‌کنند"[15]
آیا مریم (س) از زمره‌ی آنهایی که کلام خدا را می‌شنوند و حفظ می‌کنند بیرون بوده؟
آیا عیسی نمی‌توانسته بدون آنکه سخن آن زن را در تمجید مادرش رد کند، به مردم تذکر بدهد کسانی که کلام خدا را حفظ می‌کنند از جایگاه بالایی برخوردارند؟
اکنون که با جایگاه بانو مریم در اناجیل آشنا شدیم، به بررسی جایگاه مریم (س) و توصیفاتی که از ایشان در قرآن کریم وجود دارد، خواهیم پرداخت:
جایگاه حضرت مریم (س) در قرآن:
مریم (س) بانویی است که حداقل در 12 سوره‌ی قرآن از او یاد شده،[16] و 34 مرتبه نامش ذکر گردیده،[17] و در بیش از 100 آیه به شرح حال او پرداخته شده است. در این آیات بانو مریم (س)،
- از خاندان ابراهیم علیه السلام معرفی شده.[18]
- فرزند پیامبری به نام عمران[19] و تحت تکفّل حضرت زکریا بوده.[20]
- مادرش او را نذر خدمتگزاری خدا می‌کند و خدا نذرش را به بهترین شکل می‌پذیرد.[21]
- خداوند درباره‌ی چگونگی پرورش او می‌فرماید «أَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا» (او را بپرورد، پروردنی نیکو)[22]
- شخصیتی است که خود و خاندانش از شرّ شیطان دور نگاه داشته شده‌اند.[23]
- «انتخاب شده» و «پاک گردانیده شده» توصیف شده.[24]
- برتری داده شده نسبت به همه‌ی زنان هم عصرش خوانده شده.[25]
- برایش مائده‌ی آسمانی فرستاده می‌شده.[26]
- با فرشته‌ی وحی صحبت می‌کرده.[27]
- آیت و نشانه‌ای برای جهانیان معرفی شده. [28]
- زنی پاکدامن است که شرافت حمل عیسی روح الله را پیدا کرده.[29]
- خداوند به او بشارت تولد فرزندی به نام عیسی مسیح را می‌دهد که از مقربان الهی است.[30]
- صدّیقه معرفی شده.[31] (صدّیقین همان‌هایی هستند که با انبیاء و صالحان و شهدا همراه و هم قافله هستند.)[32]
- کسی است که خدا خود از او در مقابل تهمت برخی از یهودیان رفع اتهام می‌کند.[33]
- تصدیق کننده‌ی اهل بیت[34] و کتب آسمانی بوده.[35]
- مطیع و خاضع در برابر خدا توصیف شده.[36]
همانطور که ملاحظه فرمودید، قرآن کریم نسبت به اناجیل، چهره‌ای به مراتب والاتر و دقیق‌تر از حضرت مریم (س) نمایان ساخته است. در منابع اسلامی این بانوی بزرگوار جزو چهار بانوی برتر بهشتی معرفی شده؛ بنا به فرمایش رسول رحمت، این 4 بانو عبارتند از:
آسیه (همسر فرعون)
مریم (مادر عیسی)
خدیجه (همسر پیامبر اکرم و مادر حضرت زهرا)،
فاطمه زهرا (دختر پیامبر اکرم و مادر اهل بیت علیهم السلام)[37]
همچنین مریم (س) از چنان جایگاهی برخوردار بوده که زمان تولد دردانه‌ی خلقت – فاطمه‌ی زهرا (س) – افتخار حضور در کنار مادر ایشان را داشته است.[38]
درود و رحمت خدا بر دو بانوی برگزیده‌ی خدا، مریم و فاطمه علیهما السلام
و به امید روزی که «عیسای مریم» ظهور «مهدی فاطمه» را بشارت دهد.
[1] بنگرید به پاورقی شماره 31.
[2] انجیل متی، باب 1، بند 18. ؛ انجیل لوقا، باب 1، بند 27 و 35.
[3] انجیل لوقا، باب 1، بند 26 تا 36.
[4] همان، بند 29 تا 38.
[5] همان، بند 28 و 30.
[6] "چون عیسی مادر خود را با آن شاگردی که دوست می‌داشت ایستاده دید، به مادر خود گفت: «ای زن، اینک پسر تو.» و به آن شاگرد گفت: «اینک مادر تو.» و در همان ساعت آن شاگرد او را به خانه خود برد.": انجیل یوحنا، باب 19، بند 26 و 27.
[7] بنگرید به پاورقی‌های 9 تا 15 ذیل نکته‌ی سوم
[8] انجیل لوقا، باب 1، بند 28 و 30.
[9] انجیل یوحنا، باب 2، بند 4.
[10] "و خویشان او چون شنیدند، بیرون آمدند تا او را بردارند زیرا گفتند بی خود شده است": انجیل مرقس، باب 3، بند 21. در ادامه مشخص می‌شود مقصود از خویشان عیسی، مادر و برادرانش هستند: همان، بند 31.
[11] در متن انگلیسی انجیل یوحنا می‌خوانیم خویشان عیسی به دنبال او آمدند تا او را ببرند چرا که به عقیده‌ی ایشان «He is out of his mind» یعنی: عقلش را از دست داده است:
New World Translation of the Holy Scriptures, 1984. Mark 3:21.
[12] انجیل مرقس، باب 3، بند 33.
[13] همان، بند 34 و 35.
[14] انجیل لوقا، باب 11، بند 27.
[15] همان، بند 28.
[16] بقره، آل عمران، نساء، مائده، توبه، مریم، مومنون، احزاب، زخرف، حدید، صف، تحریم
[17] نام مریم، 34 مرتبه و در 31 آیه از قرآن کریم برده شده: بقره، 87 و 253. ؛ آلعمران، 36، 37، 42 تا 45. ؛ نساء، 156، 157 و 171. ؛ مائده، 17، 46، 72، 75، 78، 110، 112، 114 و 116. ؛ توبه، 31. ؛ مریم، 16، 27 و 34. ؛ مومنون، 50. ؛ احزاب، 7. ؛ زخرف، 57. ؛ حدید، 27. ؛ صف، 6 و 14. ؛ تحریم، 12.
[18] "وَ تِلْكَ حُجَّتُنَا ءَاتَینَاهَا إِبْرَاهِیمَ عَلىَ قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِیمٌ عَلِیمٌ * وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَ یعْقُوبَ كُلاًّ هَدَینَا وَ نُوحًا هَدَینَا مِن قَبْلُ وَ مِن ذُرِّیتِهِ دَاوُدَ وَ سُلَیمَنَ وَ أَیوبَ وَ یوسُفَ وَ مُوسى وَ هَرُونَ وَ كَذَالِكَ نَجزِى الْمُحْسِنِینَ * وَ زَكَرِیا وَ یحْیىَ وَ عیسىَ وَ إِلْیاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِین": سوره انعام، آیات 83 تا 85.
[19] "وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَان": سوره تحریم، آیه 12.
[20] "كَفَّلَهَا زَكَرِیا": سوره آل عمران، آیه 37.
[21] "إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنّىِ نَذَرْتُ لَكَ مَا فىِ بَطْنىِ مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنّى إِنَّكَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ... فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَن": سوره آل عمران، آیات 35 و 37.
[22] "وَإِذْ قَالَتِ الْمَلائِكَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ": سوره آل عمران، آیه 37.
[23] "إِنىِّ سَمَّیتُها مَرْیمَ وَ إِنّىِ أُعِیذُهَا بِكَ وَ ذُرِّیتَهَا مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیم * فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ ..." : سوره آل عمران، آیات 36 و 37.
[24] "وَإِذْ قَالَتِ الْمَلائِكَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ": سوره آل عمران، آیه 42.
[25] بنگرید به پاورقی پیشین. از اهل بیت علیهم السلام سوال شد خداوند در قرآن کریم فرموده مریم، انتخاب شده در میان زنان دو عالم است؛ حال آنکه رسول خاتم فرمودند فاطمه زهرا سرور زنان دو عالم هستند. آیا ایشان سرور زنان عصر خودشان بودند؟ در پاسخ فرمودند: "ذَاكَ لِمَرْیمَ كَانَتْ سَیدَةَ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ فَاطِمَةُ سَیدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ." یعنی: مریم (س) بود که سرور زنان عصرش بود؛ فاطمه (س) سرور زنان دو عالم از ابتدا تا انتهاست: بحارالانوار، ج 43، ص 26.
[26] "كلُّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَكَرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ یامَرْیمُ أَنىَ لَكِ هَاذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یرْزُقُ مَن یشَاءُ بِغَیرِ حِسَاب": سوره آل عمران، آیه 37.
[27] به عنوان نمونه فرشته‌ی وحی به او می‌گوید: "یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ * یامَرْیمُ اقْنُتىِ لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِى وَ ارْكَعِى مَعَ الرَّاكِعِین" یعنی: اى مریم، خدا تو را برگزید و پاك گردانید و بر زنان جهانیان - زنان زمانه - برگزید. اى مریم، خداى خود را با فروتنى فرمانبردار باش و با نمازگزاران سجود و ركوع كن: سوره آل عمران، آیات 42و 43.
[28] "وَ جَعَلْنَاهَا وَ ابْنَهَا ءَایةً لِّلْعَلَمِین": سوره انعام، آیه 91. "وَ جَعَلْنَا ابْنَ مَرْیمَ وَ أُمَّهُ ءَایة": سوره مومنون، آیه 50.
[29] "وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتىِ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا": سوره تحریم، آیه 12. ؛ "وَ الَّتىِ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهَا مِن رُّوحِنَا": سوره انعام، آیه 91.
[30] "إِذْ قَالَتِ الْمَلَئِكَةُ یامَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ یبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسىَ ابْنُ مَرْیمَ وَجِیهًا فىِ الدُّنْیا وَ الاَخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِین": سوره آل عمران، آیه 45.
[31] "مَّا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّیقَة": سوره مائده، آیه 75.
[32] "وَ مَن یطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُوْلَئكَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِم مِّنَ النَّبِینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ": سوره نساء، آیه 69.
[33] "قَوْلِهِمْ عَلىَ مَرْیمَ بُهْتَانًا عَظِیمًا": سوره نساء، آیه 156.
[34] مقصود از کلمات خدا، اهل بیت علیهم السلام هستند. یادآوری این موضوع خالی از لطف نیست که قرآن کتابی است مُجمَل و تبیین و تفسیر آن تنها از عهده‌ی کسانی بر می‌آید که علم قرآن را به تمامی در سینه دارند؛ یعنی رسول خاتم و اهل بیت پاکش. ایشان در تبیین «كَلِمَاتُ اللَّه» فرموده اند: «نَحْنُ كَلِمَاتُ اللَّه» (ماییم کلمات خدا): بحارالانوار، ج 10، ص 389.
[35] "وَ صَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَ كُتُبِهِ": سوره تحریم، آیه 12.
[36] "وَ كانَتْ مِنَ الْقانِتینَ": همان.
[37] "أَفْضَلُ نِسَاءِ الْجَنَّةِ أَرْبَعٌ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ مَرْیمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ آسِیةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ امْرَأَةُ فِرْعَوْن": بحارالانوار، ج 16، ص 2.
[38] هنگام تولد فاطمه زهرا سلام الله علیها چهار بانوی برگزیده از جانب خدا به همراهی خدیجه (س) مامور می‌شوند: ساره، همسر ابراهیم؛ آسیه، همسر فرعون؛ مریم، مادر عیسی؛ کلثم، خواهر موسی: "... لَا تَحْزَنِی یا خَدِیجَةُ فَإِنَّا رُسُلُ رَبِّكِ إِلَیكِ وَ نَحْنُ أَخَوَاتُكِ أَنَا سَارَةُ وَ هَذِهِ آسِیةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ وَ هِی رَفِیقَتُكِ فِی الْجَنَّةِ وَ هَذِهِ مَرْیمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ هَذِهِ كُلْثُمُ أُخْتُ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ بَعَثَنَا اللَّهُ إِلَیك ...": بحارالانوار، ج 43، ص 3.
به ما بپیوندید:
|
|
|
|
|
 | امروز: | 1423 |
 | این هفته: | 7367 |
 | در مجموع: | 7546128 |
|