دوره تبيين قرآن

خداوند مهربان برای هدایت آدمیان به ایشان نعمت عقل عطا فرمود تا بتوانند حق را از باطل و نیکی را از بدی تشخیص دهند. سپس از میان بندگان خود، پاک‌ترین، خالص‌ترین و برترین‌شان را برگزید و ایشان را به عنوان هدایتگر و جانشین خویش به مردم معرفی کرد. رسولان صادقی که پیام آفریدگار را به بندگانش ابلاغ می کردند. فرستادگانی که نه تنها پیام آور پروردگار، بلکه مبیّن وحی الهی نیز بوده اند.

دستیابی به هدایت، در گرو مراجعه به مبیّن و مفسّر حقیقی کلام وحی است. بدون مراجعه به مبیّن، نه تنها هدایتی در کار نخواهد بود، بلکه ضلالت نیز گریبان‌مان را خواهد گرفت[1]. اگر بیان فرستنده ی وحی از مبیّن جدا شود، مقصود گوینده از کلامش ادراک نمی‌شود.

چنین نیست که هر کس بتواند ادعای فهم، تبیین و تفسیر کلام خدا را داشته باشد. روشن است که مردم در نیل به معارف و درک حقایق قرآن با هم تفاوت دارند و اگر بنا بر این بود که هرکس به میزان فهم و درک و سلیقه ی خود از کلام وحی برداشت کند و طبق آن عمل نماید، لزوم انتخاب هدایتگران و معلمان الهی چه بود؟ اگر دانستن ترجمه و معنای لغات به کار برده شده در آیات قرآن، برای فهم آن کفایت می‌کرد، خداوند به پیامبرش نمی‌فرمود قرآن را برای مردمی که زبان مادری شان عربی بود، تبیین کند[2]. از همین روست که آنان که خود عرب زبان بودند و معنای لغات آیات قرآن را متوجه می شدند، باز هم به مبیّن قرآن یعنی رسول خدا و جانشینانش مراجعه می کردند و مقصود خدا را از کلامش می پرسیدند[3].

عقل چنین حکم می‌کند که مبیّن کلام وحی باید از سوی نازل کننده‌ی آن انتخاب و تایید شده باشد. تنها آنان که خدا ایشان را به عنوان جانشین و پیام آور خود برگزیده می توانند به یقین بگویند مقصود خدا از کلامش چه بوده است. فهم تورات در گرو تبیین موسی کلیم الله است؛ مقصود حقیقی آیات انجیل را باید در آنچه عیسی روح الله تبیین می کند جُست؛ هدایت قرآن را باید با مراجعه به مبیّن حقیقی آن یعنی محمد مصطفی و جانشینان پاکش به دست آورد[4].

در این دوره، علاوه بر شرح مطالب مذکور، به تفصیل موارد زیر را بررسی خواهیم کرد:

-        آیا قرآن، کتاب هدایت است؟

-        چگونه منظور خدا را از جملاتی که بر پیامبرش نازل فرموده بفهمیم؟

-        آیا از نظر عقل، هر کسی اجازه و صلاحیت تفسیر و تبیین قرآن را دارد؟

-        مبیّن حقیقی قرآن کیست؟

درس های دوره تبیین قرآن را در پایگاه علمی فرهنگی محمد (ص) مشاهده نمایید.

---

[1] - "(خداوند) بسیاری را با آن (قرآن) گمراه و بسیاری را هدایت می‌کند": قرآن کریم، بقره، آیه 26.

[2] - "ما این ذكر (قرآن) را بر تو نازل كردیم تا آنچه به سوى مردم نازل شده است را براى آنها تبیین كنى، شاید ‌اندیشه كنند" ؛ و "و ما این کتاب را بر تو نازل نکردیم مگر برای این که آنچه را در آن اختلاف دارند برای ایشان تبیین کنی": قرآن کریم، نحل، آیات 44 و 64.

[3] -  به عنوان نمونه بنگرید به: محمد کلینی، اصول کافی، ج 8، کتاب الروضه، حدیث موسی، ح 12، ص 50.

[4] - بنگرید به پاورقی شماره 2 و همچنین:"پس اگر نمی‌دانید از اهل ذکر بپرسید (آنان را) با دلائل روشن و نوشته‌ها (فرستادیم) و این قرآن را به سوی تو نازل کردیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده توضیح دهی و امید که بیاندیشند": قرآن کریم، نحل، آیات 43 و 44. ؛ امام باقر (ع) در تفسیر این آیه شریفه فرموده‌اند: "رسول خدا فرمود ذکر من هستم و امامان اهل ذکر هستند": محمد کلینی، اصول کافی، ج 1، باب ان اهل الذکر ...، ح 1، ص 210.